Mae ymwelwyr iechyd yn gofalu am famau a phlant 0-5 oed, gan weithio mewn partneriaeth â theuluoedd, cymunedau ac asiantaethau eraill i hybu, amddiffyn a diogelu iechyd y teulu.

Mae angen i deuluoedd fod yn wydn er mwyn rhoi’r dechrau gorau mewn bywyd i’w plant. Fodd bynnag, nid oedd gan ymwelwyr iechyd offeryn addas i asesu gwytnwch teuluol. O ganlyniad, roedd pryderon nad oedd rhai teuluoedd yn cael y cymorth yr oedd ei angen arnynt.

Asesu gwytnwch teuluol

Gweithiodd y tîm ymchwil gydag ymwelwyr iechyd i nodi beth yw gwytnwch teuluol. Canfuwyd bod ganddo lawer o elfennau yn ymwneud ag iechyd, ymgysylltu, arian, magu plant a chymorth.

Defnyddiodd y tîm yr elfennau hyn i ddatblygu offeryn asesu ar sail tystiolaeth: Offeryn Asesu Gwytnwch Teuluol (FRAIT). Yna fe wnaethant roi'r offeryn trwy sawl cam datblygu lle cafodd ei dreialu gydag ymwelwyr iechyd. Cafodd ei leihau o ran maint a'i gwneud yn haws i ymwelwyr iechyd ei ddefnyddio. Ychwanegodd y tîm hefyd becyn hyfforddi, nodiadau canllaw ac awgrymiadau.

Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, mae’r tîm wedi bod yn gweithio gyda’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil i Iechyd a Lles y Boblogaeth (NCPHWR) a Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf yn archwilio data FRAIT. Canfuwyd, pan fydd ymwelwyr iechyd yn defnyddio’r FRAIT mewn asesiad geni, mae'n eu helpu i nodi a fydd plentyn yn barod ar gyfer yr ysgol.  Yn olaf, bu’r tîm yn gweithio gyda Sefydliad Gwybodaeth Ddigidol Cymru (WIDI) i ddatblygu eFRAIT, fersiwn electronig o’r offeryn.

Mae’r FRAIT yn helpu ymwelwyr iechyd i asesu gwytnwch teuluol a nodi'r cymorth sydd ei angen arnynt. Mae ar gael ar-lein yn Gymraeg a Saesneg ac mae am ddim i GIG Cymru a sefydliadau addysg uwch Cymru.

Newid polisi ac arfer

Mae ymchwil y tîm wedi helpu i ddylanwadu ar bolisi Llywodraeth Cymru (LlC).

Cafodd y FRAIT ei gynnwys yn Rhaglen Plant Iach Cymru LlC ac mae LlC yn mynnu bod ymwelwyr iechyd yn defnyddio’r FRAIT gyda phob plentyn dan bump oed.

Mae hefyd wedi cael effaith ar sut mae ymwelwyr iechyd yn gweithio. Ers ei greu, mae mwy na 1,086 o ymwelwyr iechyd a myfyrwyr wedi cael hyfforddiant ar sut i ddefnyddio’r FRAIT, ac mae pob sefydliad addysg yng Nghymru sy’n addysgu ymwelwyr iechyd dan hyfforddiant yn cynnwys hyfforddiant FRAIT safonol fel rhan o’r cwrs.

Mae’r FRAIT yn helpu ymwelwyr iechyd i nodi pa wasanaethau sydd eu hangen i gefnogi teulu a gweithio gyda chymunedau ac asiantaethau lleol i ddiwallu anghenion teuluoedd. Diolch i'r offeryn, mae ymwelwyr iechyd yn gallu canolbwyntio ar sut i gefnogi a chynnal gwytnwch teuluol.

Mae'r syniad o asesu gwytnwch teuluol wedi'i gydnabod fel ymagwedd werthfawr gan ymarferwyr iechyd cyhoeddus yn India. Mae'r tîm, mewn cydweithrediad â chydweithwyr yn Sefydliad Gwyddorau Meddygol All India (AIIMS) Rishikesh, wedi datblygu cysyniad diwylliannol sensitif o wytnwch teuluol. Maent bellach yn datblygu FRAIT India i'w ddefnyddio'n ymarferol.

Y tîm ymchwil

Yr Athro Carolyn Wallace, yr Athro David Pontin, Michelle Thomas, Dr Dean Whitcombe, Dr Paul Jarvis, Kevin McDonald a Megan Elliot – Grŵp Ymchwil ac Arloesi Iechyd, Gofal a Lles, Prifysgol De Cymru

Partneriaid ymchwil

Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Morganwg, Sefydliad Gwyddorau Meddygol India gyfan (AIIMS), Rishikesh.

Darllenwch astudiaeth achos REF ar effaith yn llawn