Clefyd y galon yw un o brif achosion marwolaeth mewn dynion a menywod ym mhedwar ban byd.
Mae clefyd y galon hefyd yn brif achos marwolaeth ymhlith epaod mawr caeth: gorilaod, tsimpansïaid, bonobiaid ac orangwtaniaid. Fodd bynnag, er mai'r epaod hyn yw ein cefndryd esblygiadol agosaf, ychydig oedd yn hysbys cyn hyn am strwythur a swyddogaeth eu calonnau ac achos eu clefyd y galon.
Prosiect Rhyngwladol Calonnau Primatiaid
Sefydlodd Dr Aimee Drane o Brifysgol Metropolitan Caerdydd Brosiect Rhyngwladol Calonnau Primatiaid gyda'r Athro Rob Shave.
Mae Prosiect Rhyngwladol Calonnau Primatiaid yn gydweithrediad rhwng ymarferwyr milfeddygol, ffisiolegwyr cardiaidd a chardiolegwyr i edrych ar rôl gweithgaredd corfforol yn esblygiad y system gardiofasgwlaidd ddynol ac, ar yr un pryd, gwella ein dealltwriaeth o iechyd a chlefyd y galon ymhlith epaod mawr sydd mewn perygl difrifol.
Gweithiodd y tîm ymchwil gyda sŵau Ewropeaidd, gwarchodfeydd epaod mawr yng Ngweriniaeth Ddemocrataidd y Congo, Zambia, Cameroon ac Indonesia, a thimau a sefydliadau milfeddygol cenedlaethol a rhyngwladol.
Cwblhawyd 543 o asesiadau cardiofasgwlaidd ar draws y pedair rhywogaeth o epaod mawr mewn 21 o gasgliadau ar draws 10 gwlad. Roedd hyn yn cynnwys poblogaeth tsimpansî mwyaf y byd a aned yn wyllt yn Affrica.
Fe wnaethon nhw greu cofnod ar gyfer pob epa unigol a defnyddio'r data cyfunol i ysgrifennu canllawiau i helpu milfeddygon i adnabod clefyd y galon ymhlith epaod. Yn hollbwysig, mae'r asesiadau hyn wedi diffinio strwythur a gweithrediad arferol y galon mewn tsimpansïaid iach a aned yn y gwyllt.
Sicrhau goroesiad y rhywogaeth
Mae ymchwil Prosiect Rhyngwladol Calonnau Primatiaid wedi gwella dealltwriaeth, diagnosis a rheolaeth o glefyd y galon ymhlith epaod mawr sydd mewn perygl difrifol. Mae wedi cael effaith ar oroesiad epaod unigol a gofal a thriniaeth barhaus yr epaod sy'n byw mewn casgliadau sŵolegol a gwarchodfeydd. Helpodd hefyd i adnabod epaod iach i'w cynnwys yn rhaglen fwyaf y byd i ddychwelyd tsimpansïaid i'r gwyllt, gan helpu i sicrhau bod y rhywogaeth yn goroesi.
Mae'r data a gasglwyd fel rhan o Brosiect Rhyngwladol Calonnau Primatiaid hefyd wedi cael ei ddefnyddio i archwilio sut mae gweithgarwch corfforol wedi effeithio ar esblygiad y galon ddynol. Dangosodd y data ymchwil wahaniaethau clir yn strwythur a swyddogaeth y galon rhwng bodau dynol a tsimpansïaid. Mae hyn yn cefnogi'r ddamcaniaeth bod y galon ddynol wedi esblygu i wella ein dygnwch. Gallai hefyd esbonio'r cynnydd mewn clefyd cardiofasgwlaidd dynol, gan fod pobl heddiw yn gyffredinol yn byw bywydau llai egnïol yn gorfforol.
Y tîm ymchwil
Dr Aimee Drane, Prifysgol Metropolitan Caerdydd a'r Athro Rob Shave, Prifysgol British Columbia